Selectie(f) (gastblog)

Járen geleden stond ik met mijn broer in een winkel van Raf HiFi in de Rijnstraat in Amsterdam. In één van de glazen ruimtes werd op een groot scherm de film The Abyss getoond. Ik kende die film niet, ik kon het geluid niet horen want ik stond aan de andere kant van de glazen wand, ik kon alleen maar versteend naar het scherm turen. Want ik had al wel snel door dat het niet helemaal vanzelfsprekend was dat iemand in een speciaal drukpak zou stappen, in plaats van zuurstof een vloeistof zou ademen en vervolgens heel diep zou afzakken in de oceaan. Het blauwige licht in combinatie met het heel langzaam (althans in beeld) afzakken gaf een extreem beklemmend gevoel, het gevoel van onontkoombaarheid. Niet lang daarna kochten wij de film op laserdisk (ja, kindertjes, dat bestond nog in die tijd :-) ) en heb ik vele malen, elke keer weer gefascineerd, naar verschillende scenes uit deze film gekeken.

Dat beklemmende, onvermijdelijke gevoel overviel mij ook tijdens het lezen van Roodvonk, de nieuwste roman van de hand van Sybold Deen (Lycka till Förlag). In deze roman staat de allereerste bemande missie naar Mars centraal, in 2037/2038. Aan boord van het ruimtestation zijn zes personen: twee Russen, twee Amerikanen, twee Europeanen. Deze continenten/landen doen hun uiterste best om China voor te blijven in het ontdekken en veroveren van de ruimte.

De roman is ingedeeld in het genre thrillers (met een science fiction ondertoon), maar naar mijn idee is het veel meer dan dat. Uiteraard is er de spanning hoe de onderlinge verhoudingen tussen de astronauten liggen, wat zij meemaken in de tijd dat zij aan elkaar overgeleverd zijn. En als er dan vreemde voorvallen zijn en het uiteindelijk bijna gaat lijken op een afvalrace à la Tien kleine negertjes van Agatha Christie, bouwt de spanning van het hoe-wat-wie-waarom steeds verder op. De ondertitel "verder van huis" had niet beter gekozen kunnen worden! Maar de meerwaarde zit wat mij betreft toch echt in de onderlinge discussies en de af en toe filosofische gedachten van de astronauten en de betrokken personen op aarde.

Een rode draad is het psychologische aspect: hoe selecteer je mensen die voor een hele lange tijd met elkaar en alleen maar met elkaar moeten leven? Hoe test je of iemand daadwerkelijk bestand is tegen de stress van niet direct kunnen reageren op gebeurtenissen die hier op aarde plaatsvinden? Tijdens hun verblijf op Mars (na een reis van 9 maanden) verloopt niet alles van een leien dakje. Daarmee worden de onderlinge verhoudingen op de proef gesteld. En als je dan helemaal alleen in de ruimte bent, wie kun en wil je dan nog vertrouwen? Sommige astronauten kennen elkaar al vanuit hun eerdere opleiding en selectieperiodes, maar de vraag is natuurlijk wanneer je iemand daadwerkelijk ként. En misschien ligt nog dieper de vraag in hoeverre je jezelf kent. Zou het kunnen dat door extreme druk en onverwachte omstandigheden er in jouw eigen karakterstructuur een zorgvuldig verborgen gehouden klepje open gaat?

In deze roman is eindverantwoordelijke op het gebied van de selectie Jessica. En Jessica is natuurlijk zelf ook maar een mens, met alle sterke en zwakkere eigenschappen die daarbij horen. Wat mij aansprak in Roodvonk is dat het leven (op aarde) doorgaat, ook na het einde van de missie. Dus er is aandacht voor de impact van de gebeurtenissen op een aantal van de hoofdpersonen. Dit maakt dat het geheel best realistisch aanvoelt. De diverse personen komen steeds afzonderlijk per hoofdstuk aan het woord. Dat is even wennen in het begin, maar geeft uiteindelijk een goed beeld van hoe een ieder zich positioneert.

Een ander in het oog springend element in Roodvonk is de vraag hoe om te gaan met informatie. Stel er gebeurt iets ernstigs op aarde, moeten de astronauten daarover dan ingelicht worden? Maar met name ook andersom: als er gedurende de missie hoogte- of dieptepunten zijn, wat betekent dat dan voor hier, op aarde. En stel nu eens dat de missie totaal anders verloopt dan verwacht en gepland, hoe voorkomen we dan paniek op aarde. En is daarmee de missie van één van de astronauten dan alsnog geslaagd? Want wat betekent het eigenlijk dat wij, als mensheid, op zoek gaan naar leven buiten onze eigen planeet? Zijn wij daarin uniek? Tussen de hoofdpersonen is er uiteraard de discussie wat het eventueel ontdekken van leven zou kunnen betekenen voor ons én voor die andere levensvorm.

Roodvonk als ziektevorm is zeer besmettelijk. Als een astronaut ziek wordt, is het van levensbelang om te weten of dit door een (bekende) bacterie of virus komt. En er moet zo goed mogelijk vastgesteld worden of deze ziekte in quarantaine kan worden gehouden. Roodvonk als roman roep heel veel vragen op. Vragen die ook in het boek aan de orde komen, maar niet in het verhaal beantwoord (kunnen) worden. Dus dat maakt dat je als lezer heerlijk "los" kan gaan in eigen mening, eigen opvatting, eigen toekomstverwachtingen.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Deze blogpost verscheen (in een nog iets langere versie) eerder op www.theonlymrsjo.nl.