dinsdag 18 juli 2017

Werelden in botsing (gastblog)




Genres, categorieën, stromingen, leeftijdsindicaties, hokjes. Ik snap heus wel dat dit nodig is om een lezer een beetje houvast te geven in de gigantische stroom publicaties die elke maand op de markt verschijnen. Maar diep van binnen heb ik er een hekel aan. Ik ben een redelijk autonome lezer, ik wil mijn eigen keuzes maken welke boeken ik lees en waarom. 

Voorgeschreven typeringen lap ik bij voorkeur aan mijn laars :) Zo kan het gebeuren dat ik mij verdiep in een roman die absoluut zal worden ingedeeld bij kinder- en/of jeugdboeken. De hoofdpersoon in De brieven van Mia (geschreven door Astrid Sy) is namelijk een 11-jarig meisje, Laila. Laila is met haar moeder, zusje en broertje gevlucht uit Syrië en na vele omzwervingen woont zij momenteel in een asielzoekerscentrum in Almere. Haar vader is "achtergebleven" in Syrië, hij is opgepakt en zit gevangen.

Laila krijgt op school les over de Tweede Wereldoorlog, de nazi's, de Jodenvervolging en de vernietigingskampen. Het kan haar eigenlijk niet echt boeien; zij heeft genoeg te stellen met haar eigen situatie en de onzekerheid over het lot van haar vader. Als schoolopdracht moet zij huishoudelijke klusjes gaan doen bij een stokoude man, meneer Cohen. Met zo'n achternaam ligt het er natuurlijk duimendik op dat hij een Jood is.

De karakters van meneer Cohen en Laila botsen in eerste instantie flink. Laila wordt naar zolder gestuurd om daar op te ruimen. Zij vindt daar een blikken trommel met oude brieven en bijna zonder dat zij het zelf in de gaten heeft, verliest zij zich in die brieven. Alle brieven zijn afkomstig van een zekere Mia en al gauw is duidelijk dat deze Mia de brieven geschreven heeft in de periode vlak voor en gedurende de Tweede Wereldoorlog én dat deze brieven gericht zijn aan Isa/Izaak, oftewel meneer Cohen.

Lang verhaal kort: zij gaat samen met meneer Cohen op zoek naar Mia. Deze zoektocht brengt hen op diverse plaatsen en uiteindelijk zelfs in Polen, net over de grens met Duitsland. Dat is de streek waar Mia oorspronkelijk vandaan komt. De schrijfster heeft een verfrissende invalshoek gekozen door een jonge vluchtelinge te gebruiken als kapstok om nogmaals aandacht te vragen voor de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog en in het bijzonder wat de Joden te verduren kregen. Het is wel bijna de laatste keer dat dit mogelijk is, want hoe verder we in de tijd komen des te kleiner de aanwezigheid van mensen die die periode en geschiedenis daadwerkelijk hebben meegemaakt.

En eigenlijk is "geschiedenis" niet het juiste woord. Laila symboliseert het feit dat ook in de tegenwoordige tijd er nog steeds op grotere of kleinere schaal sprake is van onderdrukking en uitroeiing. Ik vind het eerlijk gezegd een beetje gemiste kans dat er in dit boek niet meer over de achtergrond van de familie van Laila en de situatie in Syrië naar voren komt. Het blijft toch een beetje ondergeschikt aan de gebeurtenissen van de Joden, terwijl juist meer begrip voor het hier en nu van andere bevolkingsgroepen heel belangrijk is. In het boek komt wel goed naar voren het besef dat er meerdere werelden zijn. Wat wij, in het Westen, als logische kennis beschouwen over ons verleden, is voor personen die in een ander deel van de wereld leven, dat niet automatisch ook. En andersom is dat natuurlijk precies zo. Het benadrukt daarom de noodzaak om met elkaar in contact te zijn en te blijven en met elkaar te communiceren om op die manier meer begrip (en daarmee meer tolerantie) te krijgen voor de opvattingen en overtuigingen van andere personen. 


Door eigenlijk niet te weten hoe het leven van de ander in elkaar steekt, komen "werelden in botsing". Deze aanduiding (en titel van deze blogpost) is afkomstig van een destijds geruchtmakend boek (in Nederlandse vertaling uitgegeven bij AnkhHermes) van Immanuel Velikovsky. Hij schreef in de jaren 50 van de vorige eeuw een aantal controversiële boeken waarin hij zijn (niet door de toenmalige autoriteiten geaccepteerde) visie gaf over de beweging van hemellichamen en de invloed daarvan op de ontwikkeling van onze wereld. Als jij vaker mijn blogberichten leest, zal het jou niet verbazen als ik aangeef dat een aantal van de werken van Velikovsky behoren tot de boekennalatenschap van mijn bijzondere vader.
Natuurlijk is aan de stijl, de opbouw en het slot te merken dat De brieven van Mia een kinderboek is. Als volwassene zet ik mijn vraagtekens bij het feit dat in dit boekje zoveel mensen in hetzelfde huis zijn blijven wonen. En het is wel heel erg zoet om te lezen wie Laila thuis aantreft als zij van haar ontdekkingstocht terug komt. Maar als ik zo'n 40 jaar jonger zou zijn, zijn dat misschien precies de elementen die maken dat ik wel over de inhoud van het boek ga nadenken maar dat ik niet gefrustreerd of verdrietig achterblijf.

De schrijfster heeft mooi weergegeven hoe Laila worstelt met haar emoties, als het ware in zichzelf opgesloten zit en daardoor regelmatig bruusk en ogenschijnlijk brutaal reageert. De rode draad is het waaróm Laila het zo belangrijk vindt om Mia te vinden. Voor haar is extreem belangrijk dat Mia alle verschrikkingen wist te doorstaan of te omzeilen. Dat waarom maakt dit kinderboek voor lezers van alle leeftijden de moeite waard.

Veel leesplezier!