Zo gaat dat. Nog niet zo lang geleden las ik toevallig de roman Het universum tegen Alex Woods van Gavin Extence (Prometheus). Een doorlopende verhaallijn in dit boek is het feit dat de jonge hoofdpersoon Alex op aangeven van de oudere Isaac Peterson alle boeken van de Amerikaanse schrijver Kurt Vonnegut gaat lezen en er zelfs een speciale leesclub voor opricht. In mijn blogpost over deze jeugdroman heb ik aangegeven dat ik zelf nog nooit van Kurt Vonnegut had gehoord, maar inmiddels was ik wel nieuwsgierig geworden naar werk van deze schrijver. Maar als je, zoals ik, daarbij afhankelijk bent van de collectie van de openbare bibliotheek, dan blijkt het helemaal niet zo makkelijk te zijn om iets van deze schrijver te kunnen lezen. Mijn voorkeur ging namelijk uit naar Ontbijt voor kampioenen, maar uiteindelijk bleek alleen Slachthuis Vijf beschikbaar te zijn (uitgegeven bij Meulenhoff). Dus heb ik die roman gelezen. Zo gaat dat.
Die zin ("Zo gaat dat") is meteen het bruggetje naar de inhoud van Slachthuis Vijf. De titel slaat op het onderkomen van hoofdpersoon Billy Pilgrim, bijna aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Hij is uiteindelijk als Amerikaans krijgsgevangene ondergebracht in een voormalig slachthuis in Dresden (Duitsland) en maakt daar het ongelooflijk zware bombardement van die stad mee. Dat is niet het enige wat Billy overkomt. Hij heeft een bijzonder leven, ook al heeft hij niet het idee dat hij zelf veel invloed uitoefent op de gang van zaken. Het leven overkomt hem. Zo gaat dat, is dan ook een regelmatig terugkerende constatering.
In het begin van het boek heeft de schrijver het voornemen te gaan schrijven over wat hij heeft meegemaakt. Kurt Vonnegut heeft namelijk zelf werkelijk het bombardement van Dresden meegemaakt en het overleefd. Hoewel, de vraag is wat we verstaan onder "overleven". Als we in het boek meekijken met de gebeurtenissen in het leven en het gedachtegoed van Billy Pilgrim, ontkom je er niet aan om stil te staan bij de impact van oorlog en gruwelijkheden. De schrijver gaat samen met zijn oorlogsmakker naar een herdenking in Dresden. Met hem praat hij over zijn voornemen voor deze roman. De vrouw van zijn makker loopt zich enorm op te winden, omdat zij het helemaal zat is dat er regelmatig over de oorlogsverhalen wordt gedaan of het alleen maar heldendaden waren, doordacht en voorbereid en tot in de puntjes uitgevoerd. Terwijl de militairen die in het oorlogsgewoel terecht kwamen, eigenlijk overwegend nog gewoon kinderen waren. Het compromis is dat het De Kinderkruistocht genoemd zal worden en dat is dan ook de ondertitel van het boek geworden. Daarmee moest ik meteen denken aan het inmiddels klassieke jeugdboek Kruistocht in spijkerbroek van Thea Beckman (Lemniscaat). Dit komt ook doordat Billy "loskomt van de tijd" en gedurende zijn leven heen en weer springt naar verschillende fases in zijn leven en daarbij weet hij wat er in "de toekomst" staat te gebeuren. De hoofdpersoon in Kruistocht in spijkerbroek maakt ook een tijdreis, maar daar houdt de vergelijking verder op.
De absurde, soms hilarische, maar overwegend verbijsterende ervaringen van Billy worden genoteerd in korte, constaterende zinnen. Het lijkt haast of het Billy/de schrijver verveelt om te moeten vertellen wat er is voorgevallen. Die verveling heeft naar mijn idee niets met de inhoud te maken, maar juist met de afstomping die het gevolg is van alle gruwelijkheden en bijzonderheden die Billy meemaakt en ondergaat. Die afstomping, dat gevoel geen enkele eigen inbreng te hebben, vind ik ook extreem indrukwekkend naar voren komen in Nacht van Elie Wiesel (Meulenhoff). Na de waanzinnige oorlogsjaren maakt Billy overigens carrière als opticien en raakt hij financieel in goede doen. Tussendoor wordt hij ontvoerd door een vliegende schotel van Trafalmadore, alwaar hij wordt vastgehouden en tentoongesteld. Ook in zijn latere leven wil hij zijn ervaringen bij deze buitenlandse wezens en wat zij hem geleerd hebben over de structuur van het moment en de zinloosheid van de vraag "waarom", graag etaleren, maar eigenlijk wordt hij daardoor door zijn omgeving alleen maar als zonderling en krankzinnig bestempeld.
Wat op mij het meeste indruk maakte was de passage waarbij een bombardement met vliegtuigen in omgekeerde volgorde wordt verteld. Dus dat de vliegtuigen de bommen weer opnemen en dat de bommen teruggegaan naar de fabriek tot het moment dat de ingrediënten weer terug de aarde in gaan om daar goed opgeborgen te worden. Tijdens deze passage moest ik echt naar adem happen en zou ik willen dat wij met elkaar inderdaad in staat zouden zijn om een reverse-knop te vinden voor heel veel, ook recente, gebeurtenissen in de wereld! Qua stijl vond ik dit gedeelte lijken op een roman van Dimitri Verhulst met de confronterende titel Godverdomse dagen op een godverdomse bol (Atlas Contact). Hier beschrijft Verhulst, in de voor hem kenmerkende stijl, in rap tempo het ontstaan en de ontwikkeling van de aarde, inclusief de mensheid (en de tussen groeperingen ontstane irritaties, oorlogen, uitroeiingen etc.). De mens wordt consequent aangeduid met "het", waardoor er een soort abstractheid ontstaat die tegelijkertijd heel dicht op de huid zit.
Uit alles in Slachthuis Vijf komt naar voren dat een persoon die de hel gezien heeft, los komt van "de werkelijkheid". Ik vind het heel knap hoe Vonnegut deze impact, deze ontwrichting en de zinloosheid van wat mensen elkaar aandoen, weet te omschrijven zonder dit letterlijk te doen. Door het bijzondere verhaal, de rare elementen van het tijdreizen en de ontvoering door buitenaardse wezens, wordt Slachthuis Vijf een meerlagige roman, waarvan ik mij voorneem het op een later moment nog eens te herlezen. Het lijkt mij bij uitstek een boek waarin ik elke keer weer nieuwe elementen ontdek.
Dus door het lezen van een YA-boek ben ik op het spoor van een bijzondere schrijver gekomen.
Altijd fijn om door het ene boek een ander boek of schrijver te ontdekken. Zo gaat dat :) Als jij ook dit soort combinaties hebt ervaren, zou ik het leuk vinden als jij dat hieronder in de comments of via mijn Facebook-pagina zou willen delen.
Veel leesplezier!
theonlymrsjo
Geen opmerkingen:
Een reactie posten