Alex in wonderland – gastblog nr 6

Verbijsterend, ontnuchterend en hilarisch tegelijk. Dat is de kortste samenvatting die ik kan geven van Het universum tegen Alex Woods van Gavin Extence (Prometheus). Deze roman (in principe een jeugdroman) valt wat mij betreft in twee onderwerpen uiteen. Allereerst is er natuurlijk de ontwikkeling van de jonge, a-typische Alex Woods, die opgroeit bij zijn moeder in een klein Engels plaatsje. Zijn moeder heeft een winkeltje en praktijk in, kortweg, occulte zaken, tarotkaarten en dergelijke. Alex wordt op jeugdige leeftijd (hij is dan een jaar of 10 oud) getroffen door een meteorietinslag en dat bepaalt vanaf dat moment zijn verdere leven. Een meteorietinslag waarbij een mens is betrokken is behoorlijk zeldzaam, dus er is een immense internationale belangstelling. Alex zelf heeft dat in eerste instantie niet in de gaten, want hij ligt twee weken in coma. Daarna lijdt hij aan epileptische aanvallen, die zijn leven ontregelen en op zijn minst sterk beïnvloeden. Op de vlucht voor pestkoppen van school komt hij op een gegeven moment bij Isaac Peterson terecht, een Amerikaanse Vietnam-veteraan op leeftijd (uiteraard), die samen met hond Kurt een redelijk afgezonderd leven leidt. Tussen hen ontstaat een bijzondere vriendschap. Hond Kurt is overigens vernoemd naar de schrijver Kurt Vonnegut en de boeken van Vonnegut hebben een belangrijke rol in de ontwikkeling van deze vriendschap. Ik moet bekennen dat ik nog nooit van Kurt Vonnegut gehoord had en zelfs even dacht dat het allemaal door Gavin Extence verzonnen zou zijn. Maar omdat in deze roman ook nog andere schrijvers en boeken worden aangehaald, die ik wél ken (of in ieder geval van gehoord heb), ben ik toch maar eens op zoek gegaan naar Vonnegut. En ja hoor, een absoluut werkelijk bestaan hebbende schrijver met een behoorlijke productie. 

Aan het begin van het boek is al direct duidelijk wat er is gebeurd. Alex wordt namelijk staande gehouden op het moment dat hij Engeland weer binnenkomt. Wat hieraan vooraf ging, wordt vervolgens in zijn eigen woorden beschreven. En wat ik daarbij knap vind, is dat je in de ontwikkeling van het verhaal merkt dat de schrijver Alex ouder laat worden: zijn gedachtegoed wordt meer volwassen en zijn ervaringen ontstijgen het kleine-jongetjes-wereldje volkomen. Een soortgelijke ontwikkeling zie je ook bij de verschillende delen over Harry Potter van J.K. Rowling. Waar het bij deel 1 (Harry Potter en de Steen der Wijzen - De Harmonie Amsterdam) nog echt kindertjes zijn, zie je elk volgend deel/elk volgend schooljaar dat Harry en zijn vrienden zich ontwikkelen naar jongvolwassenen (met natuurlijk wel alle kwajongensstreken van dien en de gekkigheid die de schrijfster voor hen bedacht heeft). 

De jonge Alex deed mij denken aan Oskar Schell uit Extreem luid en ongelooflijk dichtbij (Johathan Safran Foer - Ambo Anthos), maar ook aan Conor uit Zeven minuten na middernacht, geschreven door Patrick Ness, uitgegeven bij De Geus. Want Conor wordt "achtervolgd" door een boom die van hem de waarheid wil weten. Conor moet leren eerlijk tegen zichzelf te zijn en onder woorden te brengen wat hij voelt en denkt. Dat geldt voor Alex, met al zijn beperkingen en "afwijkingen" ook. Op een gegeven moment gebruikt hij een heel lelijk woord, waardoor hij op school ernstig in de problemen komt. Als aan hem eens wordt gevraagd waarom hij dat woord gebruikte, zegt hij na enig nadenken: "omdat iets zijn macht verliest als je het een naam geeft" (p 159). Een zinnetje om even bij stil te staan. 

De tweede verhaallijn/het tweede thema is zo mogelijk nog indrukwekkender en uitermate actueel. Peterson blijkt namelijk ongeneeslijk ziek te zijn en wil zelf het recht hebben om een einde aan zijn leven te maken. De ontwikkeling in hun vriendschap, de manier van benaderen van dit in letterlijke zin levensvraagstuk wordt door de schrijver via de uitingen en gedrag van Alex uitzonderlijk goed naar voren gebracht. Het vraagstuk van euthanasie of, zoals hier, het vraagstuk van hulp bij zelfdoding wordt op deze manier zo menselijk, zo dichtbij uitgewerkt. De laatste tijd is voor dit maatschappij-brede onderwerp regelmatig aandacht en de argumenten van voor- én tegenstanders zijn heel goed te begrijpen en invoelbaar. Het is ook bijna niet in wetgeving te regelen, elke situatie is weer zo anders. Ook de houding van de betrokkenen is elke keer anders en uiteindelijk heeft iedereen vanuit de eigen opvattingen gelijk. Dat maakt het ongelooflijk ingewikkeld. 

Ik ben bijzonder onder de indruk over de volwassen manier waarop Alex met dit onderwerp omgaat. De voors en tegens, de te verwachten stroom van kritiek bij terugkeer naar Engeland, de eigen stabiliteit om achter de genomen beslissing te kunnen blijven staan, dat alles kwam echt wel even binnen. Het maakte deze jeugdroman voor mij echt meer dan de moeite waard. En dat alles heeft de schrijver gedaan op een goed leesbare, bijna luchtige en regelmatig hilarische manier. Petje af voor een fijne leeservaring die ook nu het boek uit is, nog wel even zal blijven doorwerken. 

Heb je behoefte aan een leestip? Loop eens wat vaker bij jouw plaatselijke openbare bibliotheek binnen en snuffel tussen de schappen en tafels. Zo ben ik ook op Het universum tegen Alex Woods gestuit. De titel en het omslag spraken mij aan, dus hup mee naar huis. Op deze manier ben ik wel vaker op prachtige boeken gekomen.

Veel leesplezier! 

Theonlymrsjo