Genres,
categorieën, stromingen, leeftijdsindicaties, hokjes. Ik snap heus wel dat dit
nodig is om een lezer een beetje houvast te geven in de gigantische stroom
publicaties die elke maand op de markt verschijnen. Maar diep van binnen heb ik
er een hekel aan. Ik ben een redelijk autonome lezer, ik wil mijn eigen keuzes
maken welke boeken ik lees en waarom.
Voorgeschreven typeringen lap ik bij
voorkeur aan mijn laars :) Zo kan het gebeuren dat ik mij verdiep in een roman
die absoluut zal worden ingedeeld bij kinder- en/of jeugdboeken. De
hoofdpersoon in De brieven van Mia (geschreven door Astrid Sy) is namelijk een 11-jarig
meisje, Laila. Laila is met haar moeder, zusje en broertje gevlucht uit
Syrië en na vele omzwervingen woont zij momenteel in een asielzoekerscentrum in
Almere. Haar vader is "achtergebleven" in Syrië, hij is opgepakt en
zit gevangen.
Laila
krijgt op school les over de Tweede Wereldoorlog, de nazi's, de Jodenvervolging
en de vernietigingskampen. Het kan haar eigenlijk niet echt boeien; zij heeft
genoeg te stellen met haar eigen situatie en de onzekerheid over het lot van
haar vader. Als schoolopdracht moet zij huishoudelijke klusjes gaan doen bij
een stokoude man, meneer Cohen. Met zo'n achternaam ligt het er natuurlijk
duimendik op dat hij een Jood is.
De
karakters van meneer Cohen en Laila botsen in eerste instantie flink. Laila
wordt naar zolder gestuurd om daar op te ruimen. Zij vindt daar een blikken
trommel met oude brieven en bijna zonder dat zij het zelf in de gaten heeft,
verliest zij zich in die brieven. Alle brieven zijn afkomstig van een zekere
Mia en al gauw is duidelijk dat deze Mia de brieven geschreven heeft in de
periode vlak voor en gedurende de Tweede Wereldoorlog én dat deze brieven
gericht zijn aan Isa/Izaak, oftewel meneer Cohen.
Lang
verhaal kort: zij gaat samen met meneer Cohen op zoek naar Mia. Deze zoektocht
brengt hen op diverse plaatsen en uiteindelijk zelfs in Polen, net over de
grens met Duitsland. Dat is de streek waar Mia oorspronkelijk vandaan komt. De
schrijfster heeft een verfrissende invalshoek gekozen door een jonge
vluchtelinge te gebruiken als kapstok om nogmaals aandacht te vragen voor de
verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog en in het bijzonder wat de Joden te
verduren kregen. Het is wel bijna de laatste keer dat dit mogelijk is, want hoe
verder we in de tijd komen des te kleiner de aanwezigheid van mensen die die
periode en geschiedenis daadwerkelijk hebben meegemaakt.
En
eigenlijk is "geschiedenis" niet het juiste woord. Laila symboliseert
het feit dat ook in de tegenwoordige tijd er nog steeds op grotere of kleinere
schaal sprake is van onderdrukking en uitroeiing. Ik vind het eerlijk gezegd
een beetje gemiste kans dat er in dit boek niet meer over de achtergrond
van de familie van Laila en de situatie in Syrië naar voren komt. Het
blijft toch een beetje ondergeschikt aan de gebeurtenissen van de Joden,
terwijl juist meer begrip voor het hier en nu van andere bevolkingsgroepen heel
belangrijk is. In het boek komt wel goed naar voren het besef dat er meerdere
werelden zijn. Wat wij, in het Westen, als logische kennis beschouwen over ons
verleden, is voor personen die in een ander deel van de wereld leven, dat
niet automatisch ook. En andersom is dat natuurlijk precies zo. Het
benadrukt daarom de noodzaak om met elkaar in contact te zijn en te blijven en
met elkaar te communiceren om op die manier meer begrip (en daarmee meer
tolerantie) te krijgen voor de opvattingen en overtuigingen van andere
personen.
Door
eigenlijk niet te weten hoe het leven van de ander in elkaar steekt, komen
"werelden in botsing". Deze aanduiding (en titel van deze blogpost) is afkomstig
van een destijds geruchtmakend boek (in Nederlandse vertaling uitgegeven bij
AnkhHermes) van Immanuel Velikovsky. Hij schreef in de jaren 50 van de vorige eeuw een
aantal controversiële boeken waarin hij zijn (niet door de toenmalige
autoriteiten geaccepteerde) visie gaf over de beweging van hemellichamen en de
invloed daarvan op de ontwikkeling van onze wereld. Als jij vaker mijn
blogberichten leest, zal het jou niet verbazen als ik aangeef dat een aantal
van de werken van Velikovsky behoren tot de boekennalatenschap van mijn
bijzondere vader.
Natuurlijk
is aan de stijl, de opbouw en het slot te merken dat De brieven van Mia een
kinderboek is. Als volwassene zet ik mijn vraagtekens bij het feit dat in dit
boekje zoveel mensen in hetzelfde huis zijn blijven wonen. En het is wel heel
erg zoet om te lezen wie Laila thuis aantreft als zij van haar ontdekkingstocht
terug komt. Maar als ik zo'n 40 jaar jonger zou zijn, zijn dat misschien precies
de elementen die maken dat ik wel over de inhoud van het boek ga nadenken maar
dat ik niet gefrustreerd of verdrietig achterblijf.
De
schrijfster heeft mooi weergegeven hoe Laila worstelt met haar emoties,
als het ware in zichzelf opgesloten zit en daardoor regelmatig bruusk en
ogenschijnlijk brutaal reageert. De rode draad is het waaróm Laila het zo
belangrijk vindt om Mia te vinden. Voor haar is extreem belangrijk dat Mia alle
verschrikkingen wist te doorstaan of te omzeilen. Dat waarom maakt dit kinderboek
voor lezers van alle leeftijden de moeite waard.
Veel
leesplezier!
