Waar
begín ik aan? Ik wéét toch van mijzelf dat familiegeschiedenissen en
waargebeurde verhalen niet tot mijn favoriete genre horen? Wil ik dan zó graag
meedoen met de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur? Dit alles spookte door mijn hoofd
voordat ik begon te lezen in Agneta, geschreven door Jan van der Mast en uitgegeven bij Nieuw
Amsterdam. Het boek is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van Agneta van
Marken-Matthes die eind 19e-/begin 20e eeuw leefde en woonde in Delft.
Waargebeurd, dus met een flinke dosis wantrouwen sloeg ik het boek open. Om het
vervolgens niet meer te kunnen wegleggen. Wat een verhaal, wat een leven! En
wat een geweldige pen van Van der Mast om het zo te beschrijven dat ik echt het
gevoel had dat ik live aanwezig was bij alles wat er in het leven van Jacques
van Marken en zijn vrouw Agneta gebeurde. En een simpel, onbewogen leven hebben
zij nou niet bepaald.
Jacques
van Marken is oprichter van de Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek in Delft.
Hij heeft samen met Agneta een ideaal: alle fabrieksarbeiders wonen bij elkaar
in een prettige, sociale omgeving: het Agnetapark. De heer en mevrouw Van
Marken wonen in datzelfde tuindorp temidden van hun personeel. Agneta ontpopt
zich als een ware parkmoeder, die zich inzet voor het welzijn van de
arbeiders en hun gezinnen. Geld speelt geen rol, blijkbaar hebben Jacques en
zij voldoende middelen om te doen en laten wat zij willen. Beiden hebben ruim
voldoende ondernemerszin en stroomt het bloed van wereldverbeteraars door de
aderen. Dit gecombineerd met hun bevlogenheid maakt Jacques tot een
veelbesproken persoon en Agneta tot een kordate, bijzondere vrouw. Zij heeft
haar eigen projecten en zet zelfs een heuse parfumfabriek op de kaart.
Agneta
is dol op haar man. Daar waar nodig cijfert zij zichzelf weg om het voor hem
mogelijk te maken te excelleren. Haar kruis is dat zijzelf geen kinderen kan
krijgen. Maar hun leven is bijzonder goed gevuld, dus zet zij zich over dat
gemis heen. Totdat blijkt dat Jacques er een dubbelleven op na houdt (nee, een
spoiler alert is niet nodig; deze informatie staat al op de achterkant van de
roman), jarenlang en ook nog eens met drie kinderen als gevolg! Na het
overlijden van hun moeder beslist Agneta dat deze kinderen in haar eigen
huishouden als eigen kinderen worden opgenomen. De gezondheid van Jacques laat
inmiddels al jaren meer dan te wensen over, hetgeen leidt tot een
morfineverslaving en regelmatige depressies en inzinkingen.
In
onze moderne tijd zou je toch langzaam maar zeker eens vermoeden dat Agneta
voor zichzelf kiest en de leiding over haar eigen leven in eigen handen neemt.
Maar ja, in die tijd was je als vrouw afhankelijk van jouw man of in ieder
geval van de mannen in je directe omgeving. En uit alles blijkt steeds weer dat
Agneta op een pragmatische manier met haar stemmingen en emoties omgaat en
voortdurend een duidelijke koers voor ogen heeft. Natuurlijk zijn dit alles bij
elkaar genoeg elementen om twee levens vol ups and downs te laten zien. En dat
doet Van der Mast dan ook.
Heel
lang geleden had mijn moeder een aantal boekjes, dagboekjes, van een Utrechtse
kruideniersvrouw: Betje Boerhave. De associatie met Agneta kwam omhoog door het
milieu van hard werken en idealen. Verder weet ik mij er niet veel meer van te
herinneren, behalve dat ik weet dat mijn moeder het wel grappig vond om te
lezen en dat ik er steeds maar niet achterkwam of alles verzonnen was of dat
mevrouw Boerhave werkelijk had bestaan. Blijkbaar was dat toen al voor mij een
issue :-) Inmiddels heb ik begrepen dat de boekjes nog steeds te bestellen zijn
bij het Museum voor het
kruideniersbedrijf te
Utrecht.
Ik
benijd Agneta zeker niet, maar haar helemaal begrijpen doe ik ook niet. Ik
vind het zowel prachtig als verbijsterend hoe zij zich staande weet te houden
naast een zo labiele, zichzelf overschattende man. Zij maakt keuzes en kijkt
niet terug. Knap, maar gevoelsmatig liggen wij niet altijd op één lijn.
Door
de soepele schrijfstijl van Van der Mast vond ik het een prettige leeservaring.
Voel jij de "maar" al aankomen? De "maar" blijft mij bij
toch zitten in het feit dat dit alles waargebeurd is. Daardoor is het mogelijk
dat er foto's van de familie, van Jacques en Agneta in het boek zijn opgenomen.
Dat is nog te verteren, maar ik (als voornamelijk fictielezer) haak af als ik
aan het slot nog lees hoe het een aantal personen later in het leven is
vergaan. Dat gaat er bij mij moeizaam in. Immers, ik ben gewend om zélf te
verzinnen hoe het de personen vergaat. En door mijn levendige fantasie en
inlevingsvermogen gaat mij dat vaak goed af en is dat mede bepalend voor het
gevoel dat uiteindelijk over een boek blijft hangen. En nu, bij
Agneta, word ik daarin verplicht gestuurd, terwijl het ook niet zo is dat
het de familie allemaal van een leien dakje gaat. Ik wil eigenlijk helemaal
niet weten of het Agnetapark nog bestaat, ik wil niet weten of het ideaal van
Jacques en Agneta inmiddels door de tijd is ingehaald en ten onder is gegaan
aan economische en maatschappelijke ontwikkelingen.
Ik
kan mij echter ook goed voorstellen dat vele lezers juist wel die extra
toegevoegde informatie waarderen. En misschien zelf wel nader onderzoek naar
fabriek, tuindorp en familie instellen. En dat blijft het leuke van lezen: je
mag er elke keer weer zelf een mening over vormen. Ik ben blij dat Jan van der
Mast mij weer zo aan het werk heeft gezet.
Veel
leesplezier!
theonlymrsjo
